پرچم واژه‌ای مغولي یا تركي است که به زبان پارسي راه یافته‌است.. در پارسی از واژهٔ«درفش» به جای پرچم استفاده ميشود.
نخستين اشاره در تاريخ اساطير ايران به وجود پرچم، به قيام كاوه آهنگر عليه ظلم و ستم آژدهاك (ضحاک) برمي گردد. در آن هنگام كاوه براي آنكه مردم را عليه ضحاك بشوراند، پيش بند چرمي خود را بر سر چوبي كرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شدند. سپس كاخ فرمانرواي خونخوار را در هم كوبيد و فريدون را بر تخت شاهي نشانيد.
دراوستا به درفشی به شکل گاو بالدار (درفشا) اشاره شده‌است.پرچم دوران هخامنشی به شكل عقابی با بال‏های گشوده با قرص خورشیدی در پشت سرعقاب بوده‌است. در زمان اشكانيان پرچمی استفاده می‌شد که به خورشيد مزين بوده است. درفش كاويان

پرچم ايران در زمان هخامنشيان

پس از تازش تازیان(اعراب) بهایران، ایرانیان تا ۲۰۰ سال هیچ درفش یا پرچمی نداشتند و تنها دو نفر از قهرمانانملی ایران زمین، یعنی ابومسلم خراسانی و بابک خرمدین، دارای پرچم بودند. ابومسلمپرچمی یک سره سیاه رنگ داشت و بابک سرخ‌ رنگ، به همین روی بود که طرفداران این دورا سیاه‌جامگان و سرخ‌جامگان می‌خواندند. از آنجایی که تازیان تصویرپردازی ونگارگری را حرام می‌داند تا سال‌های مدید هیچ نقش و نگاری بر رویدرفش‌ها تصویر نمی‌شد.

نخستین تصویر بر روی پرچم ایران

در سال ۳۵۵ خورشیدی (۹۷۶ میلادی) که غزنویان، با شکستدادن سامانیان، زمام امور را در دست گرفتند، سلطان محمود غزنوی برای نخستین باردستور داد نقش یک ماه را بر روی پرچم خود که رنگ زمینه آن یک‌سره سیاه بود، زردوزیکنند. سپس در سال ۴۱۰ خورشیدی (۱۰۳۱ میلادی) سلطان مسعود غزنوی به انگیزه دلبستگیبه شکار شیر دستور داد نقش و نگار یک شیر جایگزین ماه شود و از آن پس هیچگاه تصویرشیر از روی پرچم ملی ایران برداشته نشد؛


افزوده شدن نقش خورشید بر پشت شیر

قدیمی ترین پرچم شيروخورشيد دار شناخته شده به سال ۸۲۶ هجری قمری (حدود ۱۴۲۳ میلادی) همزمان با دورهٔ تيموريان بر می‌گردد. این پرچم در مینیاتوری از شاهنامه شمس الدین کاشانی (یک منظومه از جهانگشایی مغولان) به تصویر کشیده شده‌است. این مينياتورکه حمله مغولان به حصار شهر نيشابور رانمايش ميدهد سربازان مغول را نشان می‌دهد که پرچمی مزین به نشان شیر و خورشید در کنار پرچمی دیگر مزین به هلال ماه حمل می‌کنند.در زمان خوارزمشاهیان یا سلجوقیان سکه‌هایی زده شد که بر روی آننقش خورشید بر پشت شیرآمده بود؛ رسمی که به سرعت در مورد پرچمها نیز رعایت شد. درمورد علت استفاده از خورشید، دو دیدگاه وجود دارد: یکی اینکه چون شیر نماديدلاوری و قدرت، نشانه ماه مرداد (اسد) هم بوده و خورشید در ماه مرداد در اوج بلندیو گرمای خود است، به این ترتیب همبستگی میان خانه شیر (برج اسد) با میانه تابستاننشان داده می‌شود. نظریه دیگر بر تأثیر آیین مهرپرستی و میتراییسم در ایران دلالت واز آن حکایت دارد که به دلیل تقدس خورشید در این آیین، ایرانیان کهن ترجیح دادندخورشید در روی سکه‌ها و پرچم بر پشت شیر قرار گیرد.

در میان شاهان سلسله صفويان که حدود ۲۳۰ سال بر ایران حاکم بودند،شاه اسماعيل اول بر روی پرچم خود نقش شیر و خورشید نداشت.شاه نیز چون خود زاده ماه فروردین(برج حمل) بود، دستور داد به جای شیر و خورشید تصویر گوسفند (نماد برج حمل) را هم بر روی پرچمها و هم بر سکه‌ها ترسیم کنند .

هر چند صفویان از علم‌ها و پرچمهای متفاوتی استفاده می‌نمودند، چنین می‌نماید که تا زمان شاه عباس كبيرپرچم شیر وخورشید پرچم اصلی صفوی می‌شود. در این زمان اروپاییانی که از ایران بازدید کرده‌اند پرچمهای ایران را سه گوش ، مزین به نقش‏های شیر وخورشید، ذوالفقار یا آیات قرآنی توصیف کرده‌اند. در این زمان این نشان تفسیری شیعی پیدا می‌کند. آنگونه که پیدا است صفویان شیر موجود در شیر و خورشید را مظهر امام علی، و خورشید را مظهر نور دين یا عظمت خداوندی که همان تغییر شکل یافته فر ایزدی است می‌دانستند.


پرچم نادر شاه: در درفش شاهی یا بیرق سلطنتی نادر شاه افشار از رنگ سبز دوران صفوی که در آن زمان نشان تشیع بوده‌است استفاده نمی‌شده‌است. نادر شاه از دو پرچم استاندارد استفاده می‌کرد. درفشی سه رنگ با رنگهای قرمز، آبی و سفید و دیگری درفشی چهار رنگ که دارای رنگهای قرمز، آبی، سفید و طلایی بود.

دوره قاجارها، پرچم چهارگوش

در دوران آقامحمد خان قاجار، سر سلسله قاجاريان، چند تغيير اساسي در شكل و رنگ پرچم داده شد. يكي اين كه شكل آن براي نخستين بار از سه گوش به چهارگوش تغيير يافت و دوم اين كه آقامحمدخان به دليل دشمني كه با نادر داشت سه رنگ سبز و سفيد و سرخ پرچم ايران را برداشت و تنها رنگ سرخ را روي پرچم گذارد. دايره سفيد رنگ بزرگي در ميان اين پرچم بود كه در آن تصوير شير و خورشيد به رسم معمول وجود داشت، با اين تفاوت بارز كه براي نخستين بار شمشيري در دست شير قرار داده شده بود.

پرچم دوره آغا محمدخان قاجار


امير كبير و پرچم ايران

ميرزا تقي خان اميركبير، بزرگ مرد تاريخ ايران، دلبستگي ويژه اي به نادرشاه داشت و به همين سبب بود كه پيوسته به ناصرالدين شاه توصيه مي كرد كه زندگينامه نادر را بخواند. اميركبير همان رنگ هاي پرچم نادر را پذيرفت اما، دستور داد شكل پرچم مستطيل باشد (بر خلاف شكل سه گوش در زمان نادرشاه) و سراسر زمينه پرچم سفيد، با يك نوار سبز به عرض تقريبي ده سانتي متر در گوشه بالايي و نواري سرخ رنگ به همان اندازه در قسمت پايين پرچم دوخته شود و نشان شير و خورشيد و شمشير در ميان پرچم قرار گيرد بدون آنكه تاجي بربالاي خورشید گذاشته شود. بدين ترتيب پرچم ايران تقريبا به شكل و فرم پرچم امروزي ايران درآمد.

پرچم دوره پهلوی

در زمان رضاشاه پرچم قبلي حفظ شد با این تفاوت که که شیر چهره واقعی تری ترسیم می‌شد . در این زمان در بسیاری از موقعیتها نظیر استفاده‌های نظامی پرچم دارای تاج پهلوی نیز بوده‌است.مدتی از دوره محمدرضا شاه، ایران دارای سه پرچم رسمی بوده‌است. «پرچم ملی» که فقط دارای سه قسمت مساوی به رنگ سبز، سفید و سرخ بود. «پرچم دولتی» که تنها تفاوت آن با پرچم ملی در نقش شیر و خورشید آن بود و مخصوص ادارات و دستگاه‌های دولتی و روابط خارجی بود و در نهایت «پرچم سلطنتی» که به رنگ آبی آسمانی بوده و در گوشه سمت چپ آن تاج پهلوي نقش شده بود.

پرچم دوره رضاخان و پسرش (پهلوي)


پرچم بعد از انقلاب ۵۷

در اصل هجدهم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران مصوب سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) در مورد پرچم گفته شده‌است که پرچم جمهوري اسلامي از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل می‌شود و نشان جمهوري اسلامي ايران (تشکیل شده با حرف الله) در وسط آن قرار دارد. یک نشان هم اکنون و بعد ازانقلاب 1357 نشانی که بیان‌گر «الله» و شعار «لا اله الا الله» و نمایشگر لاله که سمبل خون شهید است به رنگ